2022 rok. Populacja Chin zaczyna się oficjalnie kurczyć

W ostatnich czterech dekadach populacja Chin zwiększyła się z 660 mln do 1,4 mld osób. Jednak ekspansja demograficzna dobiegła końca. Z wyliczeń Shanghai Academy of Social Sciences (SAAS) wynika, że 2022 r. jest pierwszym w historii Chin od czasu Wielkiego Głodu (1959-1961), który skończy się negatywnym bilansem demograficznym.

Ma to istotne znaczenie symboliczne w kontekście rozpoczynającego się 16 października XX Zjazdu Komunistycznej Partii Chin i prawdopodobnego wyboru Xi Jinpinga na trzecią kadencję. To właśnie w okresie jego prezydentury liczba urodzeń w Chinach obniżyła się aż o 45 proc., osiągając w 2021 r. poziom 10,6 mln.

Wskaźnik liczby urodzeń na kobietę obniżył się z poziomu 2,6 w latach 80. do 1,15 w 2021 r., czyli prawie dwukrotnie poniżej poziomu niezbędnego do odtworzenia populacji (2,1). Zdaniem SAAS, do 2030 r. wskaźnik urodzeń obniży się jeszcze bardziej, bo do 1,1, co w konsekwencji spowoduje, że w 2080 r. liczba osób w wieku poprodukcyjnym, której szczytowe wartości były notowane w 2014 r., przekroczy liczbę osób w wieku produkcyjnym. Na te niekorzystne dane demograficzne nakłada się obecnie wyraźne wyhamowanie gospodarki chińskiej, kryzys na rynku nieruchomości oraz zapaść popytu konsumpcyjnego. Zdaniem Banku Światowego (BŚ), Chiny mogą zamknąć rok ze wzrostem gospodarczym na poziomie 2,8 proc.

Współczynnik dzietności w Chinach i wybranych krajach rozwiniętych

Chińska polityka jednego dziecka

Praprzyczyną kurczenia się populacji Chin jest polityka jednego dziecka – projekt polityczny zapoczątkowany w latach 80. XX wieku. Spowodował on przedwczesne starzenie się społeczeństwa – przedwczesne, bo problem starzejących się społeczeństw dotyczy krajów wysoko rozwiniętych. Polityka jednego dziecka została zliberalizowana w 2016 r., a władze wprowadziły bardziej rygorystyczne prawo aborcyjne, zachęty podatkowe, a ostatecznie w maju 2021 r. przyjęły tzw. „politykę trojga dzieci”. Jednak działania te nie przynoszą spodziewanych efektów, co tłumaczy się pandemią i rosnącym bezrobociem, które spowodowały odroczenie decyzji o posiadaniu dzieci u wielu par. Wysokie ceny nieruchomości oraz gwałtownie rosnące koszty edukacji także nie służą wyższej rozrodczości.

Najludniejsze kraje świata

Długofalowe efekty polityki jednego dziecka będą silnie odczuwalne

Wprawdzie mniejszy zasób siły roboczej w wieku produkcyjnym może przynieść osobom zatrudnionym korzyści w postaci wyższych wynagrodzeń, to jednak w dłuższym okresie starzejące się społeczeństwo chińskie będzie charakteryzowało się niższą dynamiką wzrostu gospodarczego oraz erozją międzynarodowej przewagi konkurencyjnej w postaci wciąż relatywnie niskich kosztów pracy. Może to być dodatkowym impulsem dla korporacji międzynarodowych do reshoringu (przenoszeniu produkcji do kraju macierzystego) i nearshoringu (przenoszenie
produkcji w sąsiedztwo kraju macierzystego), a także przenoszenia produkcji na tańsze rynki azjatyckie, takie jak Wietnam czy Bangladesz. Jednym z wyzwań wewnętrznych będzie także utrzymanie wypłacalności systemu emerytalnego, zwiększone wydatki na służbę zdrowia oraz coraz bardziej nabrzmiałe problemy społeczne wynikające z rażącej przewagi liczebnej chłopców nad dziewczynkami (120 do 100).