Czy czeka nas powrót do 49 województw? Jak kształtował się podział administracyjny Polski.

Do debaty publicznej wraca sprawa podziału administracyjnego państwa. Według dziennika „Rzeczpospolita” powrót do poprzedniego podziału administracyjnego kraju z 49 województwami to koncepcja rozważana obecnie przez kierownictwo Prawa i Sprawiedliwości.

Pierwsze lata powojenne – VIII 1944 – VII 1950

Po zakończeniu II wojny światowej do ZSRR przyłączono niemal w całości siedem wschodnich przedwojennych województw polskich: wileńskie, nowogrodzkie, poleskie, wołyńskie, tarnopolskie, stanisławowskie i lwowskie. Utrata ziem wschodnich i przyłączenie ziem zachodnich oraz północnych spowodowały konieczność szybkiego uregulowania sprawy ich podziału administracyjnego. Pierwszym aktem prawnym, który tego dotyczył, był dekret PKWN z 21.08.1944 r.

Na jego podstawie uchylono podział administracyjny wprowadzony w czasie II wojny światowej przez niemieckie władze okupacyjne. Przywrócono tym samym podział sprzed 1939 r. Niektóre województwa reaktywowano w tych samych granicach, m.in. województwo pomorskie. Zmieniono tylko siedzibę jego władz, którą przeniesiono z Torunia do Bydgoszczy. Przywrócono województwa: białostockie, lubelskie, łódzkie, kieleckie, krakowskie, poznańskie, warszawskie. Utworzono województwo rzeszowskie, którego władze miały siedzibę w Rzeszowie; w jego skład weszły części województw lwowskiego i krakowskiego.

Ponadto, już w 1944 r. zwiększono do dwóch liczbę miast wydzielonych. Oprócz Warszawy, status miasta wydzielonego uzyskała też Łódź. Dalsze zmiany w podziale administracyjnym Polski nastąpiły w latach 1945– 1946. Dotyczyły głównie terenów, które wcześniej funkcjonowały w granicach państwa niemieckiego.

19 województw – VII 1950 – XII 1956

Kolejna reforma administracyjna nastąpiła 6 lipca 1950 r. Utworzono wówczas województwa koszalińskie, opolskie i zielonogórskie, podnosząc liczbę jednostek stopnia wojewódzkiego do 19. Jednocześnie przemianowano województwo pomorskie na bydgoskie, a śląskie na katowickie.

Przywrócenie gmin- I 1957 – V 1975

1 stycznia 1957 r. miasta Kraków, Poznań i Wrocław wydzielono z województw, tym samym liczba jednostek administracyjnych najwyższego szczebla wzrosła do 22.

Z początkiem 1973 zniesiono gromady i osiedla oraz przywrócono gminy.

49 województw, likwidacja powiatów – VI 1975 – XII 1998

Utworzono 49 województw, zlikwidowano pośredni szczebel administracyjny – powiaty. Nieliczne województwa miały więcej niż 1 000 000 mieszkańców. Stolicami nowych województw zostały w wielu przypadkach średnie bądź małe, prowincjonalne miasta.

16 województw, przywrócenie powiatów – od 1 stycznia 1999 roku do dziś

W wyniku reformy utworzono 16 rządowo-samorządowych województw i 308 samorządowych powiatów. Reforma miała na celu budowę samorządności i usprawnienie działań władz w terenie. Zmniejszono liczbę województw z 49 do 16.

Podział ten, od chwili jego wprowadzenia, ulega niewielkim modyfikacjom. W 2002 roku utworzono 7 powiatów i jedną gminę, jeden powiat przekształcono w miasto na prawach powiatu oraz zlikwidowano 12 gmin, w 2003 roku zlikwidowano jedno miasto na prawach powiatu (przywrócone następnie w 2013 roku), w 2010 roku utworzono jedną gminę, w 2015 oraz 2019 roku zlikwidowano po jednej gminie. Dodatkowo co roku następują niewielkie korekty granic województw, powiatów i gmin.

---

Pokazano przebieg granic administracyjnych na początku prezentowanego okresu.