Proces starzenia się ludności Polski ulega przyspieszeniu

Przyspieszeniu ulega proces starzenia się ludności Polski. Wskazują na to tendencje zmian dotyczące udziału ludności w wieku poprodukcyjnym (kobiety – 60 lat i więcej, mężczyźni – 65 i więcej).

W latach 2000-2018 liczebność tej zbiorowości zwiększyła się o ponad 2,5 mln do wielkości 8,2 mln, a jej odsetek wzrósł w tym okresie z niespełna 15% do ponad 21%. W przypadku tej grupy wieku różnica udziałów w ogólnych populacjach miast i wsi wynosi aż 5 punktów procentowych. W 2018 r. w miastach odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym zwiększył się do ponad 23%, a na terenach wiejskich do ponad 18%. Nieznacznie mniejsze jest zróżnicowanie regionalne – najstarsze w 2018 r. było woj. łódzkie z prawie 24% udziałem osób w wieku poprodukcyjnym, a najmniejszy odsetek (19,8%) odnotowano w woj. warmińsko- -mazurskim i podkarpackim.

Zwiększanie się liczby osób w wieku poprodukcyjnym

Na zwiększanie się liczby osób w wieku poprodukcyjnym wpływ ma wzrost liczebności grupy osób w sędziwym wieku (80 i więcej lat). W 2000 r. grupa osób osiągająca taki wiek liczyła 774 tys. (2% ogółu ludności), a w 2018 r. już prawie 1,7 mln i stanowi 4,3% ogólnej populacji Polski. Ponad dwukrotny wzrost w tym okresie wynika głównie z wydłużania dalszego trwania życia. Zdecydowanie więcej osób najstarszych mieszka w miastach, w 2018 r. stanowiły one 4,6% mieszkańców, a na wsi 4%. Także w tym przypadku występuje istotne zróżnicowanie terytorialne.

Największy odsetek seniorzy stanowią w woj. podlaskim i świętokrzyskim – ok. 5% w 2018 r., a także w woj. łódzkim i opolskim (4,8%); najmniejszy udział notuje woj. wielkopolskie – 3,7% w mininym roku oraz lubuskie i warmińsko-mazurskie (3,8%). Mężczyźni żyją znacząco krócej niż kobiety, stąd grupa osób w sędziwym wieku jest silnie zróżnicowana ze względu na płeć. Zbiorowość jest zdominowana przez kobiety, których udział to prawie 70% osób w sędziwym wieku (podobnie w miastach i na wsi). Wśród mężczyzn seniorzy stanowią niespełna 3% ludności, a wśród kobiet prawie 6%.

Współczynnik obciążenia

Miarą określającą relacje między poszczególnymi ekonomicznymi grupami wieku ludności jest współczynnik obciążenia, obrazujący liczbę osób w wieku nieprodukcyjnym przypadającą na 100 osób w wieku produkcyjnym (Tabl. 4). Współczynnik obciążenia rośnie od kilku lat – w 2018 r. wyniósł 65 wobec 55 w 2010 r. Jednakże bardziej istotne niż wartość ogólnego współczynnika są proporcje wskaźników cząstkowych (rozpatrywane odrębnie relacje liczby osób w wieku przedprodukcyjnym oraz liczby osób w wieku poprodukcyjnym do zbiorowości w wieku produkcyjnym).

Analiza wskaźników cząstkowych wskazuje na niekorzystne zmiany w obydwu rozpatrywanych grupach. Wskaźnik obciążenia dla osób w wieku przedprodukcyjnym od kilku lat pozostaje praktycznie bez zmian, natomiast rośnie dla wieku poprodukcyjnego. W 2018 r. na każde 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało 30 osób w wieku przedprodukcyjnym, natomiast w wieku poprodukcyjnym – aż 35 osób. Oznacza to, że udział potencjalnych przyszłych zasobów pracy jest mniejszy niż udział tych, którzy rynek pracy już teoretycznie opuścili. Odwrócenie proporcji występuje od pięciu lat. Jeszcze w 2010 r. cząstkowe współczynniki kształtowały się na poziomie 29 i 26, ale w latach wcześniejszych relacje były jeszcze korzystniejsze – w 2000 r. wynosiły odpowiednio 40 i 24, a na początku lat 90. XX w. – 52 i 22.