Zwiększanie liczby osób, które uzyskują wyższe wykształcenie, i podnoszenie jakości tego wykształcenia są istotne dla trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu. Większy odsetek osób z wyższym wykształceniem w połączeniu z jego lepszą jakością i odpowiedniością może zmniejszyć niedobór wykwalifikowanej siły roboczej w sektorach gospodarki wymagających specjalistycznej wiedzy. To z kolei sprzyja wzrostowi wydajności, innowacji i konkurencyjności.
Z uwagi na szybkie tempo rozwoju technologicznego i intensywną konkurencję na świecie oraz fakt, że na rynkach pracy wymaga się coraz wyższych poziomów umiejętności, duży odsetek osób z wyższym wykształceniem może przyczynić się do wspierania inteligentnego i trwałego wzrostu gospodarczego. Natomiast utrzymujące się nierówności oraz dysproporcje geograficzne w zakresie odsetka osób z wyższym wykształceniem dodatkowo pogłębiają nierówności między regionami UE i powodują nierównomierny wzrost gospodarczy.
Unijna strategia „Europa 2020”
Główny cel strategii „Europa 2020” polega na zwiększeniu w Europie odsetka osób w wieku 30–34 lat z wyższym wykształceniem do poziomu co najmniej 40%. Państwa członkowskie określiły również cele krajowe, czasem też bardziej ambitne. Przez ponad dziesięć lat osiągano stałe postępy w kierunku osiągnięcia tych celów, nawet podczas kryzysu gospodarczego.
Odsetek osób z wykształceniem wyższym w krajach europejskich (populacja w przedziale wiekowym 30–34)
W 2018 r. średni odsetek osób z wykształceniem wyższym w UE wynosił 40,7%. W większości państw członkowskich osiągnięto cel w ramach strategii „Europa 2020” wynoszący co najmniej 40%. W większości państw osiągnięto również cele krajowe w zakresie odsetka osób z wykształceniem wyższym; są to m.in.: Dania, Niemcy (cel krajowy Niemiec obejmuje kształcenie policealne), Estonia, Grecja, Włochy, Cypr, Łotwa, Litwa, Węgry, Holandia, Austria, Słowenia, Finlandia i Szwecja.
Pomimo powszechnego postępu w osiąganiu tego celu, odsetek osób z wykształceniem wyższym w dalszym ciągu bardzo się różni w zależności od płci i miejsca urodzenia. W większości państw członkowskich młode kobiety z dużo większym prawdopodobieństwem uzyskają wyższe wykształcenie: średni odsetek kobiet z wyższym wykształceniem jest wyższy o niemal 10 punktów procentowych niż w przypadku mężczyzn. Rodowici mieszkańcy ogólnie mają wyższy wskaźnik uzyskiwania wykształcenia wyższego niż osoby urodzone za granicą.
Polepszanie jakości szkolnictwa wyższego i dostosowywanie go do potrzeb rynku pracy
Jakość instytucji szkolnictwa wyższego. Ogólnie trudno jest zmierzyć tę kwestię, a zatem odnieść ją także do mechanizmów finansowania. Jakość oferowanego kształcenia oraz postrzegana wartość dodana posiadania wykształcenia wyższego dla zatrudnienia są kluczowe w określaniu atrakcyjności wykształcenia wyższego
Słowenia ma ambitny plan ukierunkowania finansowania szkolnictwa wyższego w większym stopniu na osiąganie lepszych wyników.
Bułgaria wdraża finansowanie oparte na wynikach i koncentruje swoje wysiłki na zwiększeniu uczestnictwa w kierunkach związanych z naukami przyrodniczymi, technologią, inżynierią i matematyką (STEM).
Na Malcie kilka inicjatyw ma na celu zwiększenie liczby absolwentów kierunków związanych z naukami przyrodniczymi.
Wspólnota Flamandzka w Belgii opracowała plan działania na rzecz STEM, który obejmuje wszystkie poziomy kształcenia, podczas gdy społeczność francuskojęzyczna koncentruje się na uczeniu się opartym na pracy w sektorach, w których zidentyfikowano niedobór wykwalifikowanej siły roboczej lub w których należy spodziewać się takiego niedoboru.
Chorwacja zapewnia studentom STEM stypendia finansowane z EFS.
Estonia stworzyła narzędzia w zakresie prognozowania, aby przewidywać zapotrzebowanie na rynku pracy i zapotrzebowanie na umiejętności, oraz opracowała zalecenia co do przyszłego planowania w zakresie kształcenia i szkolenia.
Polska wprowadziła krajowy system śledzenia absolwentów, aby odpowiedzieć na potrzebę posiadania lepszych informacji na temat wyników na rynku pracy.
Rumunia opracowuje obecnie narzędzie do monitorowania integracji absolwentów na rynku pracy.
Najnowszy pakt narodowy Hiszpanii dotyczący kształcenia ma na celu lepsze dostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb lokalnego przemysłu, weryfikację modelu finansowania oraz promowanie doskonałości na uniwersytetach.
Cypr, Portugalia, Słowacja i Szwecja podjęły niedawno działania w celu zapewnienia jeszcze lepszej jakości w szkolnictwie wyższym.
Niedostateczne dostosowanie wykształcenia wyższego do potrzeb rynku pracy
Ściśle związane z poprzednim wymiarem niedostateczne dostosowanie wykształcenia wyższego do potrzeb rynku pracy leży u podstaw niskiego wskaźnika zatrudnienia absolwentów uczelni wyższych.
W ramach poziomu odniesienia „zdolność do zatrudnienia” śledzi się wskaźniki zatrudnienia absolwentów w państwach członkowskich. Wskaźniki są jednym kryterium służącym zarówno ocenie tego, w jakim stopniu oferowane wykształcenie wyższe odpowiada potrzebom rynku pracy, jak i ocenie jakości samego kształcenia.
Na wskaźnik zatrudnienia mają również wpływ krótkoterminowe wahania popytu na pracę wynikające z cykli koniunkturalnych. Aby ocenić jakość wykształcenia wyższego niezależnie od jego odpowiedniości, potrzebne będą porównywalne dane dotyczące kompetencji absolwentów. Ściślejsza współpraca z pracodawcami i lepsze informacje zwrotne od absolwentów zwiększyłyby istotność akademickich programów nauczania w procesie znajdowania pracy oraz wpłynęłyby na bardziej świadome wybory studentów przed rozpoczęciem przez nich studiów oraz w ich trakcie.
Za rozwiązania pomocne w tym zakresie uważa się również większe zróżnicowanie systemów studiów (takie jak studia w niepełnym wymiarze czasu lub kształcenie na odległość) oraz dalsze rozwijanie wyższego kształcenia zawodowego i akademickiego. Mogą one sprawić, że oferta edukacyjna będzie bardziej elastyczna i lepiej dopasowana do potrzeb przedsiębiorstw oraz obecnych i przyszłych pracowników.
