Aż 91% Polaków deklaruje poparcie dla członkostwa w Unii Europejskiej. Za największe korzyści Polacy uznają fundusze unijne (58%) i otwarte granice (45%).
Jest to ocena niewłaściwa, bowiem główną gospodarczą korzyścią Polski z członkostwa jest przyspieszony rozwój, możliwy dzięki udziałowi w jednolitym rynku europejskim (JRE). PKB na głowę mieszkańca wzrósł w czasie członkostwa z 49% do ok. 76% średniej UE-27, dzięki czemu kraj zmniejszył dystans dzielący od krajów zachodniej Europy, a niektóre z nich już prześcignął.
Zmiana PKB na głowę mieszkańca Polski w okresie członkostwa w Unii Europejskiej (poziom UE-27 równy 100)*
Polski PKB na głowę mieszkańca wzrósł w czasie 17 lat członkostwa z 49% do 76% średniej UE-27 (krajów należących do UE w roku 2021), dzięki czemu nasz kraj zmniejszył o ponad połowę dystans gospodarczy dzielący nas od krajów zachodniej Europy, a niektóre z nich już prześcignął. Po raz pierwszy w historii Polska ma szansę w ciągu jednej generacji dogonić pod względem poziomu rozwoju zachodnią Europę.
Swobody traktatowe tworzące Jednolity Rynek Europejski
Choć proces liberalizacji wymiany handlowej pomiędzy Polską a UE rozpoczął się już w roku 1992, wraz z wejściem w życie umowy stowarzyszeniowej, prawdziwie silne efekty pojawiły się dopiero po uzyskaniu przez Polskę pełnego członkostwa w roku 2004.
Łącznym efektem zmian, wywołanych włączeniem się Polski do JRE stał się dynamiczny wzrost wymiany towarowej z pozostałymi krajami UE. Polski eksport towarów do UE (krajów tworzących UE na początku roku 2020, wraz z Wielką Brytanią), mierzony w cenach stałych, wzrastał w ciągu 17 lat członkostwa przeciętnie o 7% rocznie, zwiększając się pomiędzy rokiem 2003 a 2020 z 39 mld do 189 mld euro.
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) przed i po wejściu Polski do Unii
Swoboda przepływu kapitału na obszarze JRE ma na celu zapewnienie jego optymalnej alokacji – a więc przepływu z obszarów (krajów), gdzie jest on w nadwyżce i jest tani, na obszary gdzie go brakuje.
Zwiększony w wyniku członkostwa napływ kapitału spowodował więc wzrost inwestycji modernizujących polską gospodarkę. Prowadził też do sprawniejszego funkcjonowania i awansu polskich firm w globalnych łańcuchach wartości, w znacznej mierze umożliwiając wykorzystanie szans na wzrost eksportu tworzonych przez udział w JRE.
Emigranci przebywający czasowo za granicą i środki przekazywane do Polski
W przypadku oceny efektów prawa do podejmowania legalnej pracy na terenie całej UE, subiektywne poczucie korzyści, oceniane z indywidualnego punktu widzenia może częściowo rozmijać się z obiektywną oceną wpływu emigracji na polską gospodarkę.
Obywatele oczywiście materialnie zyskują, podejmując wyżej płatną pracę za granicą. Środki przesyłane przez emigrantów do kraju wpływają na wzrost poziomu PKB – w latach 2004-2007 kwoty te były porównywalne z transferami netto z budżetu UE (dziś są kilkukrotnie niższe). Jednocześnie jednak dla kraju emigracja oznacza również koszty: kraj traci, czasem bezpowrotnie, wielu młodych, energicznych pracowników, a jednocześnie subsydiuje bogatsze kraje własnymi wydatkami na edukację.
Łączne transfery z budżetu UE do Polski w okresie członkostwa (dane z sierpnia 2021)
Fundusze unijne są oczywiście bardzo ważne dla Polski. Utworzony decyzjami traktatowymi wspólny budżet jest narzędziem, które ma wspomagać realizację celów działania Unii, służąc m.in. realizacji Polityki Spójności (polityki na rzecz zmniejszania różnic w rozwoju gospodarczym regionów i państw UE) oraz Wspólnej Polityki Rolnej (WPR). Część krajów członków UE (na czele z Polską), należy do beneficjentów netto budżetu, tzn. wypłaty z budżetu przewyższają ich składkę członkowską, część (na czele z Niemcami) należy do płatników netto.
Łączny napływ netto środków z budżetu Unii, po odjęciu wpłacanej przez Polskę składki członkowskiej, wynosił w okresie członkostwa 141 mld euro (średniorocznie ponad 8 mld euro, czyli odpowiednik 2,1% polskiego PKB), a w roku 2020 sięgnął 13,2 mld euro (2,5% PKB).
Gospodarczy bilans członkostwa Polski w UE
Sumując wszystkie powyżej omówione efekty, można stwierdzić, że nieskrępowany udział Polski w JRE prowadził prawdopodobnie do przyspieszenia tempa wzrostu polskiego PKB szacunkowo o 1,6–2,1 punktu procentowego średniorocznie. Z kolei fundusze unijne związane z realizacją Polityki Spójności oraz Wspólnej Polityki Rolnej zwiększyły tempo wzrostu PKB Polski o ok. 0,3– 0,5 punktu procentowego średniorocznie.
Łącznie można więc szacować, że członkostwo w UE prowadziło do dodatkowego wzrostu polskiego PKB o 1,9-2,6 punktu procentowego średniorocznie.
Pełna treść raportu „Gdzie naprawdę są konfitury? Najważniejsze gospodarcze korzyści członkostwa Polski w Unii Europejskiej” dostępna jest na schuman.pl/bilansPL.
