Węgiel brunatny to jeden z dwóch podstawowych krajowych surowców energetycznych obok węgla kamiennego. Trzeba pamiętać, że koszt produkcji energii elektrycznej jest mniejszy o około 30% od drugiego podstawowego paliwa, jakim jest węgiel kamienny.
Energia z węgla brunatnego w Polsce
Węgiel brunatny w polskiej energetyce pełni od lat rolę strategiczną. Moc krajowych elektrowni zasilanych tym paliwem wynosi ponad 9000 MW. Stanowi to około 25% mocy zainstalowanej w polskich elektrowniach i około 35% wyprodukowanej energii elektrycznej.
Wysoki stopień mechanizacji i koncentracji wydobycia przekłada się na najniższy koszt paliwa w przeliczeniu na energię chemiczną (zł/GJ). W odróżnieniu od innych paliw takich jak ropa, gaz ziemny czy węgiel kamienny, koszt węgla brunatnego jest przewidywalny w perspektywie długoterminowej i niemal niewrażliwy na wahania na światowych rynkach surowcowych i walutowych.
Niestety są również minusy (zdrowotne i środowiskowe) związane z wydobyciem i spalaniem tego paliwa o czym w dalszej cześci artykułu.
Wydobycie węgla brunatnego w Polsce
Obecnie eksploatacja węgla brunatnego skupiona jest w pięciu kompleksach wydobywczych:
- Bełchatów (Kopalnia Węgla Brunatnego Bełchatów),
- Turów (Kopalnia Węgla Brunatnego Turów),
- Konin (Kopalnia Węgla Brunatnego Konin),
- Adamów (Kopalnia Węgla Brunatnego Adamów),
- Sieniawa (Kopalnia Węgla Brunatnego Sieniawa).
Położenie głównych rejonów występowania złóż węgla brunatnego w Polsce
Węgla brunatnego wystarczy nam do roku 2045
Obecnie eksploatowane złoża zapewniają stabilny poziom wydobycia w przedziale 60 mln ton rocznie do roku 2020. Po tym okresie do roku 2030 obecnie pracujące kopalnie mogą gwarantować poziom około 50 mln ton na rok. W kolejnych latach, ze względu na postępujące wyczerpywanie się tych złóż, nastąpi gwałtowny spadek wydobycia i tym samym ograniczenie produkcji energii elektrycznej na bazie tego paliwa aż do likwidacji górnictwa odkrywkowego na początku 2040 roku. Bez budowy nowych kompleksów, w latach 2040–2045 nastąpi w Polsce całkowity zanik mocy wytwórczych opartych na węglu brunatnym.
Prognoza wystarczalności zasobów w istniejących kompleksach górniczych węgla brunatnego
Spalanie węgla brunatnego – wpływ na zdrowie i środowisko
W przypadku spalania zarówno węgla kamiennego jak i brunatnego do powietrza uwalniane są cząstki stałe (PM), dwutlenek siarki (SO2), tlenki azotu (NOx), metale ciężkie i inne zanieczyszczenia. Takie zanieczyszczenia mogą być przenoszone na tysiące kilometrów ponad granicami krajów. Spalanie węgla na potrzeby produkcji energii elektrycznej stanowi również jedno z głównych przemysłowych źródeł emisji CO2, co przyczynia się do zmiany klimatu.
W jaki sposób zanieczyszczenie powietrza z elektrowni węglowych może wpływać na zdrowie
Wpływ na zdrowie jest wynikiem zarówno krótkotrwałego, jak i długotrwałego, powtarzającego się narażenia na działanie substancji zanieczyszczających powietrze.
Skład zanieczyszczeń zależy od rodzaju węgla i technologii spalania w elektrowni. Węgiel brunatny zawiera więcej siarki i popiołu oraz ma niższą wartość opałową niż węgiel kamienny, w związku z czym spalanie węgla brunatnego w elektrowniach węglowych generuje więcej zanieczyszczeń powietrza w przeliczeniu na wytworzony megawat.
– Kopalnie węgla brunatnego to olbrzymie spustoszenie lokalnego środowiska. Obniżenie poziomu wód gruntowych to nie tylko ekonomiczne ryzyko dla okolicznych rolników, ale też znaczące i trwałe ograniczenie możliwości upraw i dostarczania na lokalny rynek zdrowej żywności – ocenia dr Tadeusz Jędrzejczyk, specjalista zdrowia publicznego Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.
Sporna Kopalnia Węgla Brunatnego Turów
Kopalnia Węgla Brunatnego Turów położona jest w południowo-zachodniej części województwa dolnośląskiego, tuż u zbiegu granic trzech państw: Niemiec, Czech i Polski. Pod względem poziomu wydobycia, jak i rozmiarów, jest to druga, po Bełchatowie, kopalnia w Polsce.
Położenie kopalni i elektrowni w zagłębiu turoszowskim
Wielkość wydobycia węgla w głównej mierze zależy od zapotrzebowania na to paliwo przez sąsiadującą z kopalnią Elektrownię Turów.
Spór z Czechami
Na początku marca 2021 roku Czechy wniosły do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej skargę przeciwko Polsce dotyczącą rozbudowy kopalni odkrywkowej węgla brunatnego Turów. Główną przyczyną podnoszoną w pozwie jest negatywny wpływ kopalni na regiony przygraniczne, gdzie zmniejszył się poziom wód gruntowych.
TSUE nakazał Polsce natychmiastowe wstrzymanie wydobycia w kopalni Turów do czasu merytorycznego rozstrzygnięcia sporu.
Wykorzystano m.in.: Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk, opracowania Centrum Informacji o Rynku Energii
