Korzyści wynikające z rozwoju nowych technologii medycznych i nowoczesnych metod diagnostycznych oraz poprawa kondycji zdrowotnej Polaków realizowana przez prozdrowotny styl życia, mają swoje odzwierciedlenie w trwającym już od ponad dwudziestu lat spadku natężenia zgonów, a tym samym wydłużaniu przeciętnego trwania życia.
W 2017 r. w Polsce mężczyźni żyli przeciętnie 74,0 lat, natomiast kobiety 81,8 lat. Przeciętne trwanie życia noworodka płci męskiej zwiększyło się, a żeńskiej zmniejszyło się w stosunku do roku poprzedniego o 0,1 roku. W porównaniu z 1990 r. żyjemy dłużej odpowiednio o 7,8 i 6,6 lat.
Nadumieralność mężczyzn
W Polsce, podobnie jak w innych krajach, występuje nadumieralność mężczyzn, jednak skala tego zjawiska jest znacznie wyższa. Mimo, iż w latach 90. różnica między przeciętnym trwaniem życia kobiet i mężczyzn
malała (w 1991 r. – 9,2 lat; w 2001 – 8,2), pierwsza dekada XXI wieku przyniosła wzrost tej wartości do 8,7 (w latach 2006–2008). Począwszy od 2009 r. różnica ta maleje i obecnie wynosi 7,8 lat. Zjawisko nadumieralności mężczyzn obserwowane jest we wszystkich grupach wieku.
Przeciętne dalsze trwanie życia w Polsce
W 2017 r. wieku 18 lat nie dożyło 0,7% mężczyzn (w 1990 r. – 3,0%) i 0,6% kobiet (w 1990 r. – 2,2%). Różnica ta zwiększa się wraz z wiekiem. Wieku pełnej aktywności zawodowej, tj. 45 lat nie dożyło 4,9% mężczyzn i 1,9% kobiet (w 1990 r. odpowiednio 10,7% i 4,7%), natomiast wieku 75 lat 45,8% mężczyzn i 23,5% kobiet (w 1990 r. 63,9% i 37,5%). W 2017 r. przeciętne dalsze trwanie życia 15-latków wynosiło dla chłopca 59,4 lat, natomiast dla dziewczynki 67,2. W porównaniu z 1990 r. jest to o 6,3 lat więcej w przypadku chłopców i o 5,4 roku więcej w przypadku dziewcząt. Z kolei średnie dalsze trwanie życia 45-latków wynosiło 31,2 lat dla mężczyzn i 37,9 lat dla kobiet, co w stosunku do 1990 r. oznacza wydłużenie przeciętnego trwania życia mężczyzn i kobiet o ok. 5 lat.
Parametr przeciętne dalsze trwanie życia
Parametr przeciętne dalsze trwanie życia osoby w wieku x lat oznaczany jest w literaturze przez ex i wyraża średnią liczbę lat jaką ma do przeżycia – przy danych warunkach umieralności populacji – osoba w wieku x ukończonych lat, przy założeniu, że warunki te będą utrzymywały się przez dostatecznie długi czas. Na szczególną uwagę zasługuje parametr e0 nazywany przeciętnym trwaniem życia noworodka (lub krócej – przeciętnym trwaniem życia), który określa średnią liczbę lat jaką ma przed sobą dziecko w momencie urodzenia. W tablicach trwania życia za 2017 r., obliczonych na podstawie liczby osób zmarłych w 2017 r., wielkość e0 (dla chłopca w wieku 0 lat) wynosi 74,0 lata. Oznacza to, że gdyby przez całe życie mężczyzny urodzonego w 2017 r. warunki umieralności ludności nie ulegały żadnym zmianom, to miałby on szansę dożyć właśnie tego wieku. Aby prawidłowo interpretować tablicę przeciętnego dalszego trwania życia należy pamiętać, że każda podana w niej wielkość jest obwarowana dwoma warunkami – utrzymania schematu umieralności na poziomie z danego roku oraz dożyciem do wskazanego wieku. I tak – zgodnie z tablicą trwania życia za 2017 r. – mężczyzna, który ma ukończone 30 lat, ma szansę na dalsze 45 lat życia, czyli przeciętnie może dożyć wieku 75 lat – zatem więcej niż chłopiec urodzony w 2017 r. Szanse te wzrastają wraz z wiekiem. Dla mężczyzny mającego w 2017 r. ukończonych 45 lat, przeciętne dalsze trwanie – przy utrzymaniu się poziomu umieralności z 2017 roku – wynosi 31,2 lat, a więc szansę dożycia 76,2 lat. Z kolei dla 60-latka przeciętne dalsze trwanie życia to 19,2 lata, a więc 79,2 lat życia.
W 2017 r. przeciętne trwanie życia mężczyzn zamieszkałych w miastach wynosiło 74,4 lata, tj. o 1,1 roku więcej niż mężczyzn na wsi, natomiast mieszkanki zarówno miast, jak i wsi żyły średnio 81,8 lat (Rys. 1).
Obecnie w miastach kobiety żyją o 7,4 lat dłużej niż mężczyźni (w 1991 r. – prawie 9; w 2001 – 7,8), natomiast na wsi o 8,5 lat (w 1991 r. – 9,7, w 2001 – 8,8).
Nadal utrzymuje się duże regionalne zróżnicowanie przeciętnego trwania życia.
W województwie łódzkim średnia długość trwania życia mężczyzn jest najkrótsza w Polsce – w 2017 r. wynosiła 71,9 lata. Jest to ponad 3,5 lata mniej niż w województwie podkarpackim i małopolskim, które od lat są wiodącymi pod względem długości trwania życia.
Przeciętne trwanie życia według płci w miastach i na wsi w latach 1990–2017
Zróżnicowanie średniego trwania życia kobiet w przekroju wojewódzkim jest mniejsze – maksymalna różnica wynosi 2,3 roku. Najkrócej żyją mieszkanki województwa łódzkiego i śląskiego – 80,8 lat. Wieku co najmniej 82,8 lat dożywają kobiety mieszkające w województwie podkarpackim i podlaskim.
