Początki strefy Schengen sięgają 1985 r., kiedy to pięć państw UE postanowiło znieść kontrole na granicach wewnętrznych. Na kontynencie, gdzie dawniej narody prowadziły krwawe walki w obronie swoich terytoriów, obecnie granice istnieją jedynie na mapach. Europa bez granic wewnętrznych przynosi również duże korzyści gospodarce, co pokazuje, jak namacalna, popularna i udana jest inicjatywa z Schengen. Dowodzi też jej znaczenia w naszym codziennym życiu oraz znaczenia dla europejskiego społeczeństwa.
Po dwóch wyniszczających wojnach zniesienie granic, zapewnienie bezpieczeństwa i zbudowanie zaufania zajęło wiele lat. Utworzenie strefy Schengen jest jednym z największych osiągnięć UE i ma (miejmy nadzieję) nieodwracalny charakter. Prawo do swobodnego przemieszczania się jednoczy Europejczyków i sprawia, że odległości wydają się mniejsze.
Czym jest strefa Schengen?
Strefa Schengen to jeden z filarów integracji europejskiej. W momencie jej powstania w 1995 r., czyli gdy wewnątrz strefy Schengen zniesiono kontrole paszportowe, swoboda przemieszczania się między państwami członkowskimi stała się faktem dla obywateli UE. Swobodny przepływ osób daje mieszkańcom UE prawo do życia, nauki, pracy i emerytury w dowolnym miejscu w UE. Turyści i przedsiębiorstwa również korzystają z dobrodziejstw strefy Schengen.
Kraje strefy Schengen
Do strefy Schengen należy 26 krajów: 22 z UE i 4 spoza.
Członkami strefy Schengen są wszystkie kraje UE poza pięcioma: Irlandia utrzymuje w mocy klauzulę opt-out i zarządza własną wspólną strefą podróżowania, a Bułgaria, Chorwacja, Cypr i Rumunia mają przystąpić do strefy Schengen.
Cztery kraje spoza UE należące do strefy Schengen to Islandia, Norwegia, Szwajcaria i Liechtenstein.
Jak się rozszerzała strefa Schengen
Nazwa układu z Schengen wywodzi się od małej miejscowości na terenie Luksemburga, położonej w miejscu, gdzie granice Wielkiego Księstwa stykają się z granicami Francji i Niemiec. Początkowo współpraca w ramach Schengen była inicjatywą międzyrządową. Obecnie stanowi ona część prawa UE
Czerwiec 1985 r.
Podpisanie układu z Schengen przez przez Belgię, Niemcy, Francję, Luksemburg i Holandię
Czerwiec 1990 r.
Podpisanie konwencji wykonawczej do układu z Schengen przez Belgię, Niemcy, Francję, Luksemburg i Holandię
Marzec 1995 r.
Wejście w życie konwencji i zniesienie kontroli granicznych pomiędzy Belgią, Niemcami, Hiszpanią, Francją, Luksemburgiem, Holandią i Portugalią (Hiszpania i Portugalia podpisały układ w czerwcu 1991 r.)
Październik 1997 r.
Zniesienie kontroli na granicach z Włochami (podpisanie umowy w listopadzie 1990 r.)
Grudzień 1997 r.
Zniesienie kontroli na granicach z Austrią (podpisanie umowy w kwietniu 1995 r.)
Maj 1999 r.
Włączenie współpracy schengeńskiej w unijne ramy prawne na mocy traktatu z Amsterdamu
Syczeń 2000 r.
Zniesienie kontroli na granicach z Grecją (podpisanie umowy w listopadzie 1992 r.)
Marzec 2001 r.
Zniesienie kontroli na granicach wewnętrznych z Danią, Finlandią, Szwecją, Islandią i Norwegią (podpisanie umów w grudniu 1996 r.)
Grudzień 2007 r.
Zniesienie kontroli na granicach lądowych i morskich z Czechami, Estonią, Łotwą, Litwą, Węgrami, Maltą, Polską, Słowenią i Słowacją
Marzec 2008 r.
Zniesienie kontroli granicznych w portach lotniczych na granicach z Czechami, Estonią, Łotwą, Litwą, Węgrami, Maltą, Polską, Słowenią i Słowacją
Grudzień 2008 r.
Zniesienie kontroli na granicach lądowych ze Szwajcarią (podpisanie umowy w październiku 2004 r.)
Marzec 2009 r.
Zniesienie kontroli granicznych w portach lotniczych na granicach ze Szwajcarią
Grudzień 2011 r.
Zniesienie kontroli na granicach lądowych z Liechtensteinem (podpisanie umowy w lutym 2008 r.)
Cel i korzyści Schengen
Prawie 3,5 miliona osób dziennie przekracza wewnętrzną granicę w UE. Swoboda przemieszczania się może oznaczać różne prawa dla różnych kategorii podróżnych – od turystów po rodziny.
Obywatele UE mogą przebywać w innym państwie członkowskim w celach turystycznych do trzech miesięcy; jedynym wymogiem jest posiadanie ważnego dowodu tożsamości lub paszportu. Mogą też mieszkać i pracować w innym kraju członkowskim i mają prawo do takiego samego traktowania jak obywatele tego kraju. Przedsiębiorcy korzystają ze swobody przedsiębiorczości, czyli prawa do prowadzenia działalności gospodarczej w innym państwie członkowskim. Studenci mają prawo do studiowania w innych państwach UE.
Według szacunków, permanentne przywrócenie kontroli na granicach wewnętrznych UE mogłoby wygenerować koszty od 100 miliardów do 230 miliardów euro na przestrzeni 10 lat, a 1,7 miliona osób miałoby utrudniony transgraniczny dojazd do pracy.
Granice zewnętrzne i wewnętrzne
Wzrost migracji do UE w 2015 r. oraz zwiększone obawy dotyczące bezpieczeństwa, np. terroryzmu i poważnej przestępczości transgranicznej, wpłynęły na funkcjonowanie strefy Schengen i doprowadziły do ponownego wprowadzenia kontroli na granicach przez niektóre państwa członkowskie.
