Trendy demograficzne w Polsce w ostatnich latach

W końcu 2018 r. liczba ludności Polski wyniosła 38411 tys., tj. o ok. 22 tys. mniej niż w końcu 2017 r. (w tym w I półroczu br. spadek wyniósł 20 tys. osób). Stopa ubytku rzeczywistego w minionym roku wyniosła -0,06%, co oznacza, że na każde 10 tys. ludności ubyło 6 osób (w 2017 r. odnotowano nieznaczny przyrost rzeczywisty 0,001%).

Przebieg zjawisk demograficznych w 2018 roku nie uległ zmianie w stosunku do obserwowanego przez minione 7 lat. Liczba ludności zmniejsza się począwszy od 2012 r. (z wyjątkiem nieznacznego wzrostu – o niespełna 1 tys. – w 2017 r.). Na zmiany w liczbie ludności w ostatnich latach wpływ ma przede wszystkim przyrost naturalny, który pozostaje ujemny począwszy od 2013 r. (Wykres 1). W 2018 r. liczba urodzeń była niższa od liczby zgonów o ok. 26 tys. Współczynnik przyrostu naturalnego (na 1000 ludności) wyniósł -0,7; przed rokiem także był ujemny, ale bliski zeru (-0,02‰).

W 2018 r. fakty ruchu naturalnego oraz migracji ludności przedstawiały się następująco:

– zarejestrowano 388 tys. urodzeń żywych. Po dwóch latach wzrostu liczba urodzeń spadła o prawie 14 tys. W stosunku do 2017 r. zmniejszył się też współczynnik urodzeń – o 0,4 p. prom. – do poziomu 10,1‰. Na wsi rodzi się relatywnie więcej dzieci – w 2018 r. współczynnik urodzeń kształtował się tam na poziomie 10,4‰, a w miastach 9,9‰, co oznacza niższe natężenie odpowiednio o: 0,4 i 0,3 punktu promilowego (p. prom.) niż w 2017 r.;
– zmarło ponad 414 tys. osób – wzrost liczby zgonów w stosunku do 2017 r. wyniósł ponad 11 tys. Liczba zgonów wrasta drugi rok z kolei, a najwyższe natężenie notowane jest – każdorazowo – w I kwartale. Wzrósł także współczynnik zgonów – o 0,3 p. prom. i wyniósł 10,8‰. Natężenie zgonów jest wyższe w miastach, tu odnotowano także większy wzrost w stosunku do poprzedniego roku – o 0,4 p. prom. do poziomu 11,1‰, a na wsi o 0,2 p. prom. do 10,4‰; – w konsekwencji przyrost naturalny (różnica między liczbami urodzeń żywych i zgonów) był ujemny i wyniósł -26 tys. (w 2017 r. niespełna -1 tys.). Współczynnik kształtował się na poziomie -0,7‰, w stosunku do -0,02‰ w 2017 r. Oznacza to, że 2018 r., w wyniku ruchu naturalnego, na każde 10 tys. ludności kraju ubyło 7 osób. W miastach już od ponad 20 lat notowany jest ubytek naturalny (z wyjątkiem
lat 2008-2011), który w 2018 r. wyniósł -26,6 tys. Na wsi przyrost naturalny jest nadal dodatni, ale coraz mniejszy – w minionym roku liczba urodzeń przewyższyła liczbę zgonów tylko o niespełna 0,6 tys.;
– pozytywnym zjawiskiem jest utrzymująca się niska umieralność niemowląt. Zmarło 1,5 tys. dzieci w wieku poniżej 1 roku życia. Współczynnik wyrażający liczbę zgonów niemowląt na 1000 urodzeń żywych był nieco niższy niż przed rokiem (o 0,2 p. prom.) i kształtował się na poziomie 3,8‰ (w miastach 3,6‰, na wsi 4,2‰);
– zawarto nieco ponad 192 tys. związków małżeńskich – podobnie jak w 2017 r. Także współczynnik małżeństw nie zmienił się i wyniósł 5,0‰; w miastach 5,0‰, na wsi 5,1‰. Natężenie zawierania małżeństw obserwowane na przestrzeni lat jest nieco wyższe na wsi;
– rozwiodło się prawie 63 tys. par małżeńskich, tj. o ponad 2 tys. mniej niż w 2017 r., a w przypadku kolejnych ok. 1,3 tys. małżeństw orzeczono separację (o 0,3 tys. mniej niż rok wcześniej). Współczynnik rozwodów
wyniósł 1,6‰. Liczba rozwodów w miastach jest prawie 3-krotnie wyższa niż na wsi, a współczynnik prawie dwukrotnie – w 2018 r. w miastach rozwiodło się ponad 45 tys. małżeństw, współczynnik wyniósł 2,0‰. Z kolei liczba separacji w miastach jest ponad 2-krotnie wyższa niż wśród mieszkańców wsi;
– migracje wewnętrzne – prawie 450 tys. osób zmieniło adres stałego zamieszkania przeprowadzając się do innej gminy – o 50 tys. więcej niż w 2017 r. Od kilkunastu lat, w wyniku migracji wewnętrznych tereny
wiejskie zyskują nowych mieszkańców – w 2018 r. dodatnie saldo dla wsi wyniosło ponad 28 tys. osób;
– migracje zagraniczne są drugim obok ruchu naturalnego elementem wpływającym na ogólną liczbę ludności Polski. Z danych pochodzących z rejestru PESEL wynika, że saldo migracji zagranicznych na pobyt stały osiągnęło w 2018 r. wartość +3,6 tys. osób, co oznacza, że liczba emigracji była mniejsza od liczby imigracji. Na pobyt stały zameldowano ponad 15 tys. osób mających poprzednio stałe miejsce zamieszkania za granicą, z kolei wyjazd na pobyt stały za granicę zgłosiło niespełna 12 tys. osób. Nadal trudno jest ocenić, czy i w jakim stopniu saldo migracji na pobyt stały zmieniło się z ujemnego (występującego nieprzerwanie w latach 1960-2014) na dodatnie, czy jest efektem braku kompletności danych o emigracji na pobyt stały, rejestrowanych przez biura ewidencji poszczególnych gmin i w konsekwencji przez rejestr PESEL2.