Kościół katolicki w Polsce – spada religijność wśród młodych osób

Najnowszy raport Katolickiej Agencji Informacyjnej „Kościół w Polsce” prezentuje kościelne statystyki życia religijnego Polaków. Osobny rozdział dotyczy kwestii „oczyszczenia Kościoła” z grzechów wykorzystywania seksualnego małoletnich.

Religijność i uczestnictwo w praktykach religijnych

91,9 proc. Polaków deklaruje przynależność do Kościoła katolickiego. W 2019 r. należało doń 32 mln 461 tys. wiernych, skupionych w 10 tys. 382 parafiach (9666 diecezjalnych i 666 zakonnych).

Społeczeństwo polskie charakteryzuje się jednymi z najwyższych wskaźników religijności w Europie. Za ludzi wierzących uważa się ponad 90 proc. Polaków. Procent osób regularnie praktykujących (dominicantes) wyniósł w 2019 r. – 36,9 proc. W Polsce w porównaniu z innymi krajami Europy wskaźniki religijności spadają powoli, co socjologowie określają terminem „pełzającej sekularyzacji”. W 1990 r. we mszy niedzielnej uczestniczyło 50,3 proc. zobowiązanych, w 2013 r. procent ten spadł do 39,1 proc., w 2016 r. – 36,7 proc., w 2018 r. – 38,2 proc., a w 2019 r. – 36,9 proc. (ostatnie badanie).

Uczestnictwo w niedzielnej mszy (dominicantes) w 2019 r. według parafii

Kościół przestaje być autorytetem

Maleje grupa tych, którzy deklarują zgodne z nauczaniem Kościoła postawy moralne, szczególnie w sferze etyki seksualnej. Przykładowo jedynie niecałe 20 proc. wiernych uznaje za niedopuszczalne współżycie seksualne przed ślubem. W ankiecie padły pytania dotyczące seksualności studentów i ich podejścia do czystości przedmałżeńskiej. Okazuje się, że niemal 50 proc. studentów uważa, że zakaz współżycia seksualnego przed ślubem nie ma sensu, tylko 18 proc. uważa, że ma on sens.

Młodzi odwracają się od Kościoła

Szczególny problem dotyczy młodzieży, której poziom praktyk religijnych w ciągu 30-lecia spadł o połowę. Aż 50,7 proc. studentów deklaruje, że Kościół nie jest dla nich autorytetem instytucjonalnym.

W ciągu ostatnich 25 lat spadek deklaracji wiary u młodzieży wyniósł ok. 20 proc., a spadek praktyk religijnych aż o 50 proc. Jest to zjawisko nowe, które możemy nazwać zaburzeniem międzypokoleniowego przekazu wiary. Jednocześnie utrzymuje się, a nawet nieco wzrasta procent głęboko wierzących młodych ludzi, choć stanowią oni niewielką mniejszość – wzrost z 6 do 8 proc.

Z badań wynika ponadto, że ostatnio ujawnione skandale seksualne w Kościele wpływają na obniżenie religijności oraz autorytetu Kościoła. 21,7 proc. ankietowanych zadeklarowało, że „zdecydowanie wpływają”, a że „raczej wpływają” – 13,7 proc.

Wskaźniki dominicantes (uczestniczący w niedzielnych mszach) i communicantes (przystępujący do komunii świętej) w latach 1980-2019

Spadek pozytywnych ocen funkcjonowania Kościoła

Obserwowany jest spadek pozytywnych ocen Kościoła. Choć przez lata deklarowało je ok. 55-60 proc. badanych, to w grudniu 2020 r. pozytywnie oceniło Kościół 41 proc. badanych, a w styczniu 2021 r. – 46 proc.

Jednym z ważniejszych czynników powodujących spadek zaufania do Kościoła są ujawniane skandale i przestępstwa związane z wykorzystywaniem seksualnym i brak odpowiedniej reakcji ze strony hierarchów, co skutkuje upadkiem autorytetu całej instytucji Kościoła.

Struktury i siły Kościoła w Polsce

Kościół w Polsce składa się z 15 metropolii, w których skład wchodzi 45 diecezji. Na ich czele stoi 154 biskupów (w tym 4 obrządku bizantyjsko-ukraińskiego), a wśród nich 2 kardynałów i 29 arcybiskupów. W Polsce mamy 33,6 tys. kapłanów: 24,7 tys. księży diecezjalnych i 8,9 tys. kapłanów zakonnych oraz 1,2 tys. braci zakonnych i ok. 19. tys. sióstr. Liczna kapłanów jest najwyższa w tysiącletniej historii. W apostolat angażują się również świeccy. W parafiach działa 65,5 tys. organizacji (bądź ich kół) czy wspólnot, do których należy 2,57 mln wiernych.

Przeciwdziałanie wykorzystywaniu seksualnemu

System ochrony dzieci i młodzieży w ramach wspólnoty Kościoła w Polsce jest budowany od mniej więcej 10 lat. Składa się z wielu elementów mających na celu troskę o osoby poszkodowane, tworzenie programów prewencji, jak również tworzenie norm i struktur służących karaniu duchownych, którzy dopuścili się przestępstw. Najnowszym jego elementem jest aplikacja na polskim gruncie norm motu proprio „Vos estis lux mundi”, a dotyczących rozliczania wyższych przełożonych kościelnych, którzy ukrywali bądź tuszowali przestępstwa w zakresie wykorzystywania
seksualnego małoletnich.

Pilnym zadaniem jest stworzenie w Polsce narodowej strategii w zakresie prewencji wobec przemocy seksualnej kierowanej przeciw dzieciom.