Analiza danych o osobach pracujących i nakładach pracy w ciągu roku w gospodarstwach rolnych powinna być prowadzona w ścisłym powiązaniu z charakterystyką gospodarstw rolnych i prowadzonej w nich produkcji rolnej. W porównaniu z wynikami Powszechnego Spisu Rolnego 2010 w spisie zrealizowanym w 2020 r. zaobserwowano zmiany dotyczące gospodarstwach rolnych[1], mające ścisły związek z przedstawianymi w dalszej części nakładami pracy ludzkiej.
• Obserwuje się tendencję zmniejszania liczby gospodarstw rolnych, przy jednoczesnym zwiększaniu ich średniej powierzchni.
• Wzrósł udział gospodarstw największych obszarowo oraz najmniejszych (w tym prowadzących intensywną produkcję roślinną i zwierzęcą, np. szklarnie, fermy trzody chlewnej i drobiu).
• Postępuje proces specjalizacji gospodarstw prowadzących chów/hodowlę zwierząt oraz koncentracja pogłowia w gospodarstwach zajmujących się ich chowem.
• Proces mechanizacji gospodarstw rolnych jest kontynuowany i skierowany na racjonalne wykorzystanie sprzętu.
• Większość gospodarstw rolnych w Polsce według wyników Powszechnego Spisu Rolnego 2020 jest prowadzona przez osoby fizyczne.
• Nadal tylko 1/3 gospodarstw domowych z użytkownikiem gospodarstwa indywidualnego uzyskuje główne dochody z prowadzonej działalności rolniczej, przy czym wraz ze wzrostem powierzchni indywidualnych gospodarstw rolnych zwiększa się odsetek gospodarstw domowych uzyskujących ponad 50% dochodów z działalności rolniczej.
Każda działalność, w tym rolnicza, wymaga udziału i wkładu pracy człowieka.
W 1310,0 tys. gospodarstw indywidualnych pracowały osoby zaliczane do rodzinnej siły roboczej (użytkownik, współmałżonek, pozostali członkowie rodziny pracujący bez formalnego wynagrodzenia) oraz zatrudniani w tych gospodarstwach pracownicy najemni stali i dorywczy, wspomagani przez pracowników firm zewnętrznych świadczących odpłatne usługi w gospodarstwie rolnym (pracowników kontraktowych) oraz pomoc sąsiedzką.
W pozostałych 7,5 tys. gospodarstw rolnych pracowali pracownicy najemni stali, dorywczy, kontraktowi oraz inne osoby (do tej grupy zaliczani są pracujący w wybranych typach gospodarstw rolnych bez formalnego wynagrodzenia np. członkowie spółdzielni produkcyjnych).
Gospodarstwa indywidualne prowadzące działalność rolniczą korzystające w ciągu roku z pracy różnych grup pracujących
Wraz ze zmianami w gospodarstwach rolnych, nastąpiły także przesunięcia w zaangażowaniu w produkcję rolną różnych grup pracowników
Wyniki PSR 2020 r. wskazują, że liczba gospodarstw indywidualnych, w których pracowali użytkownicy wyniosła 1292,3 tys., w 859,5 tys. gospodarstw pracowała rodzina użytkownika, 187,2 tys. gospodarstw indywidualnych zatrudniało pracowników najemnych, głównie dorywczych/sezonowych. Ponadto 332,9 tys. indywidualnych gospodarstw rolnych korzystało z usług rolniczych, a 437,3 tys. – z pomocy sąsiedzkiej, należy jednak tu zaznaczyć, że w obu tych ostatnich przypadkach była to praca raczej okazjonalna (wykonywana sporadycznie).
W porównaniu z sytuacją 10 lat wcześniej, w roku gospodarczym 2019/2020 gospodarstwa indywidualne w mniejszej skali korzystały z pracy rodzinnej siły roboczej, natomiast więcej gospodarstw korzystało z pracy pracowników spoza rodziny, w tym z usług zewnętrznych, przy czym, być może z uwagi na COVID-19 i problemy z zatrudnianiem pracowników, zanotowano mniej gospodarstw zatrudniających pracowników dorywczych, natomiast znacząco (ponad dwukrotnie) zwiększyła się liczba i odsetek gospodarstw korzystających chociaż w minimalnym wymiarze z pomocy sąsiedzkiej.
[1] Na podstawie raportu z opublikowanymi dotychczas wynikami PSR 2020:
Główny Urząd Statystyczny / Obszary tematyczne / Rolnictwo. Leśnictwo / PSR 2020 / Powszechny Spis Rolny 2020. Raport z wyników
