COVID-19 to poważny stan zagrożenia zdrowia publicznego. Osoby zarażone lub chore w wyniku zakażenia koronawirusem zdiagnozowano już we wszystkich krajach członkowskich UE. Jest to także poważny szok gospodarczy dla UE. W związku z tym Komisja Europejska przedstawia skoordynowany plan załagodzenia wpływu COVID-19 na społeczeństwa i gospodarkę.
Komisja wykorzysta wszystkie dostępne jej instrumenty, aby załagodzić skutki pandemii, poprzez:
- zapewnienie niezbędnych dostaw do systemów opieki zdrowotnej poprzez zachowanie integralności jednolitego rynku oraz produkcji i dystrybucji;
- wspieranie obywateli, aby dochody i miejsca pracy nie zostały nieproporcjonalnie dotknięte przez kryzys oraz aby uniknąć jego skutków;
- wspieranie firm i zapewnienie, że płynność sektora finansowego pozwoli na dalsze wsparcie gospodarki
- umożliwienie państwom członkowskim podjęcia zdecydowanych działań w skoordynowany sposób poprzez wykorzystanie pełnej elastyczności ram pomocy państwowej oraz ram Paktu Stabilności i Wzrostu.
Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen powiedziała: – Pandemia koronawirusa testuje nas wszystkich. Jest to nie tylko bezprecedensowe wyzwanie dla naszych systemów opieki zdrowotnej, ale także poważny szok dla naszych gospodarek. Ogłoszony dziś pakiet gospodarczy dotyczy obecnej sytuacji. Jesteśmy gotowi zrobić więcej w miarę rozwoju sytuacji. Zrobimy wszystko, co konieczne, aby wesprzeć Europejczyków i europejską gospodarkę.
Szacunkowy wpływ pandemii COVID-19 na gospodarkę UE: scenariusz na 2020 rok
Inicjatywa inwestycyjna w odpowiedzi na koronawirusa
W ramach tej nowej inicjatywy Komisja proponuje skierować ponad 37 miliardów euro w ramach polityki spójności na walkę z kryzysem wywołanym przez koronawirusa. W tym celu Komisja zaleca zniesienie w tym roku obowiązku zwrotu niewydanych funduszy strukturalnych przez państwa członkowskie. Stanowi to około 8 miliardów euro z budżetu UE, które państwa członkowskie będą mogły wykorzystać do uzupełnienia 29 miliardów euro z funduszy strukturalnych w całej UE. Skutecznie zwiększy to kwotę inwestycji w 2020 r. i pomoże wykorzystać dotychczas nieprzydzielone 40 mld euro w ramach programów polityki spójności na lata 2014–2020. Komisja wzywa Parlament Europejski i Radę do szybkiego zatwierdzenia tego wniosku, aby mógł zostać przyjęty w ciągu najbliższych dwóch tygodni.
Ponadto, Komisja proponuje rozszerzenie zakresu Funduszu Solidarności UE poprzez objęcie nim również kryzysu zdrowia publicznego, aby w razie potrzeby zmobilizować go w przypadku najbardziej dotkniętych państw członkowskich. W 2020 r. Dostępne jest do 800 mln euro. Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji ma maksymalnie 175 mln euro na mobilizację wsparcia dla zwalnianych pracowników i osób samozatrudnionych.
Orientacyjny podział pomocy dla państw członkowskich UE, w mln euro
| Kraj UE | Zniesienie w 2020 roku obowiązku zwrotu niewydanych funduszy strukturalnych przez państwa członkowskie | Kwoty z budżetu UE (z polityki spójności) | Łączna pomoc | Pozostała kwota z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych (w tym współfinansowanie krajowe) |
| Bułgaria | 122 | 690 | 812 | 546 |
| Belgia | 37 | 29 | 66 | 373 |
| Czechy | 294 | 869 | 1.163 | 3.956 |
| Dania | 18 | 20 | 38 | 47 |
| Niemcy | 328 | 498 | 826 | 1.906 |
| Estonia | 73 | 222 | 295 | 397 |
| Grecja | 355 | 1.421 | 1.776 | 0 |
| Hiszpania | 1.161 | 2.984 | 4.145 | 7.086 |
| Francja | 312 | 338 | 650 | 1.311 |
| Chorwacja | 174 | 984 | 1.158 | 0 |
| Irlandia | 1 | 1 | 3 | 0 |
| Włochy | 853 | 1.465 | 2.318 | 8.945 |
| Cypr | 7 | 39 | 45 | 0 |
| Łotwa | 118 | 674 | 792 | 0 |
| Litwa | 222 | 1.264 | 1.487 | 0 |
| Luksemburg | 1 | 1 | 2 | 0 |
| Węgry | 855 | 4.748 | 5.603 | 0 |
| Malta | 9 | 39 | 48 | 0 |
| Niderlandy | 14 | 11 | 25 | 0 |
| Austria | 13 | 6 | 19 | 25 |
| Polska | 1.125 | 6.310 | 7.435 | 0 |
| Portugalia | 405 | 1.407 | 1.813 | 0 |
| Rumunia | 491 | 2.588 | 3.079 | 0 |
| Słowenia | 115 | 471 | 586 | 0 |
| Słowacja | 527 | 1.948 | 2.475 | 146 |
| Finlandia | 24 | 24 | 48 | 349 |
| Szwecja | 23 | 23 | 46 | 460 |
| Razem UE27 | 7.678 | 29.073 | 36.751 | 25.546 |
| Wlk. Brytania* | 244 | 311 | 555 | 2.408 |
| ŁĄCZNIE: | 7.922 | 29.384 | 37.306 | 27.954 |
*Zgodnie z umową o wystąpieniu Wlk. Brytanii z UE
Elastyczność pomocy państwowej
Główna reakcja budżetowa na koronawirusa będzie pochodzić z budżetów krajowych państw członkowskich. Unijne przepisy dotyczące pomocy państwowej umożliwiają państwom członkowskim szybkie i skuteczne działania w celu wspierania obywateli i przedsiębiorstw, w szczególności małych i średnich, borykających się z trudnościami gospodarczymi spowodowanymi COVID-19.
Państwa członkowskie mogą opracować obszerne środki wsparcia zgodnie z obowiązującymi przepisami UE. Po pierwsze, mogą zdecydować o podjęciu środków, takich jak dopłaty do wynagrodzeń, zawieszenie płatności podatków od osób prawnych i VAT lub składek na ubezpieczenia społeczne. Ponadto państwa członkowskie mogą udzielać wsparcia finansowego bezpośrednio konsumentom, na przykład w przypadku anulowanych usług lub biletów, które nie są zwracane przez zainteresowanych operatorów. Ponadto, unijne przepisy dotyczące pomocy państwowej umożliwiają państwom członkowskim pomoc przedsiębiorstwom pilnie jej potrzebującym oraz pomoc w radzeniu sobie z niedoborami płynności. Artykuł 107 ust. 2 lit. b) TFUE umożliwia państwom członkowskim rekompensatę dla przedsiębiorstw szkód wywołanych bezpośrednio przez wyjątkowe zdarzenia, w tym w sektorach takich jak lotnictwo i turystyka.
Obecnie, wpływ epidemii COVID-19 we Włoszech ma charakter i skalę, która pozwala na stosowanie art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE. Umożliwia to Komisji zatwierdzenie dodatkowych środków wsparcia w celu zaradzenia poważnym zaburzeniom w gospodarce państwa członkowskiego.
Wobec innych państw członkowskich użyte zostanie podobne podejście dotyczące zastosowania art. 107 ust. 3 lit. b. Komisja przygotowuje specjalne ramy prawne na podstawie art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE do przyjęcia w razie potrzeby.
Komisja jest gotowa współpracować ze wszystkimi państwami członkowskimi, aby zapewnić wprowadzenie ewentualnych krajowych środków wsparcia w walce z wirusem we właściwym czasie.
Elastyczność europejskich ram budżetowych
Komisja zaproponuje Radzie zastosowanie pełnej elastyczności przewidzianej w ramach budżetowych UE, aby mogła wdrożyć środki niezbędne do powstrzymania pandemii i złagodzenia jej negatywnych skutków społeczno-ekonomicznych.
Po pierwsze, Komisja uważa, że pandemia COVID-19 kwalifikuje się jako „niecodzienne wydarzenie poza kontrolą rządu”. Umożliwia to uwzględnienie wyjątkowych wydatków w celu powstrzymania pandemii COVID-19, takich jak wydatki na opiekę zdrowotną i ukierunkowane środki pomocy dla firm i pracowników.
Po drugie, Komisja zaleci dostosowanie wysiłków fiskalnych wymaganych od państw członkowskich w przypadku ujemnego wzrostu lub znacznego spadku aktywności.
Komisja jest gotowa zaproponować Radzie aktywację klauzuli korekcyjnej, aby uwzględnić bardziej ogólne wsparcie polityki fiskalnej. Klauzula ta – we współpracy z Radą – zawiesiłaby zalecaną przez Radę korektę budżetową w przypadku poważnego pogorszenia koniunktury gospodarczej w strefie euro lub w całej UE.
Zapewnienie solidarności na jednolitym rynku
Tylko dzięki solidarności i skoordynowanemu ogólnoeuropejskiemu rozwiązaniu będziemy w stanie skutecznie zarządzać tą kryzysową dla zdrowia publicznego sytuacją. Solidarność ma kluczowe znaczenie w tym kryzysie. W szczególności w celu zapewnienia, że niezbędne towary do ograniczenia ryzyka zdrowotnego mogą dotrzeć do wszystkich potrzebujących. Konieczne jest wspólne, otwarte i przejrzyste działanie w celu zapewnienia produkcji, magazynowania, dostępności i racjonalnego wykorzystania medycznego sprzętu ochronnego i leków w UE, a nie podejmowanie jednostronnych środków ograniczających swobodny przepływ podstawowych produktów opieki zdrowotnej.
W związku z tym Komisja podejmuje wszelkie niezbędne kroki, w tym udziela wskazówek państwom członkowskim, w jaki sposób wprowadzić odpowiednie mechanizmy kontroli, aby zapewnić bezpieczeństwo dostaw. Komisja również uruchamia przyspieszoną procedurę wspólnych zamówień na te towary i wydaje zalecenie w sprawie sprzętu ochronnego bez oznakowania CE.
Wybuch COVID-19 ma duży wpływ na nasze systemy transportowe, biorąc pod uwagę ścisłe powiązanie europejskich łańcuchów dostaw, rozległą sieć usług towarowych na lądzie, morzu i w powietrzu. Komisja współpracuje z państwami członkowskimi w celu zapewnienia przepływu podstawowych towarów przez granice lądowe. Szczególnie ucierpiał międzynarodowy i europejski przemysł lotniczy. 10 marca Przewodnicząca von der Leyen ogłosiła, że aby pomóc złagodzić skutki epidemii pod względem ekonomicznym i ekologicznym, Komisja proponuje ukierunkowane przepisy mające na celu tymczasowe złagodzenie zasady „wykorzystaj lub strać” – zgodnie z którą przewoźnicy lotniczy muszą wykorzystać co najmniej 80 proc. pozwoleń na loty w portach lotniczych w danym okresie, aby utrzymać je w tym samym okresie następnego roku.
Komisja współpracuje z państwami członkowskimi, władzami międzynarodowymi i kluczowymi stowarzyszeniami zawodowymi UE, aby monitorować wpływ kryzysu na sektor turystyczny i koordynować potrzebne wsparcie.
Mobilizowanie budżetu UE
Aby przynieść natychmiastową ulgę najbardziej dotkniętym małym i średnim przedsiębiorstwom, budżet UE wykorzysta istniejące instrumenty wsparcia płynności, uzupełniając środki podejmowane na szczeblu krajowym. W nadchodzących tygodniach 1 mld euro zostanie przekierowanych z budżetu, jako gwarancja dla Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego w celu zachęcenia banków do zapewnienia płynności małym i średnim przedsiębiorstwom i firmom o średniej kapitalizacji. Pomoże to co najmniej 100 000 europejskim małym i średnim przedsiębiorstwom dzięki finansowaniu w wysokości około 8 mld euro. Zapewnimy również dni wolne od pracy istniejącym dłużnikom, którzy są dotknięci przez kryzys.
