Obszary wiejskie zajmują 93% powierzchni kraju i są zamieszkiwane przez blisko 40% ludności Polski. Analiza sytuacji społeczno-demograficznej wskazuje, że model życia na obszarach wiejskich coraz bardziej zbliża się do obserwowanego w miastach.
Mieszkańcy wsi
Udział mieszkańców wsi w populacji poszczególnych województw jest bardzo zróżnicowany.
Ludność obszarów wiejskich
Najwyższe wartości, przekraczające 50%, przyjął on w województwach południowo-wschodniej Polski: podkarpackim, świętokrzyskim, lubelskim i małopolskim. Najniższym udziałem charakteryzowało się najbardziej zurbanizowane województwo w kraju, tj. województwo śląskie (23,3%).
Mieszkańcy wsi, w porównaniu do mieszkańców miast, byli młodsi – mediana wieku wyniosła 39,1 wobec 42,1. Jednak w ostatnich latach występują niekorzystne trendy demograficzne. Pierwszy z nich to starzenie się społeczeństwa. Najbardziej dotknięte tym procesem były obszary wiejskie województw: opolskiego, podlaskiego, łódzkiego, świętokrzyskiego i lubelskiego. Obszary wiejskie tych województw charakteryzowały się wysoką medianą wieku ludności, niskim przyrostem naturalnym oraz dużym udziałem osób w wieku 65 lat i więcej. Drugim znaczącym zjawiskiem był odpływ ludności z obszarów wiejskich – ubytek ludności na wsi występował głównie w województwach wschodniej Polski.
Migracje na obszarach wiejskich
Analiza sytuacji społeczno-demograficznej wskazuje, że model życia na obszarach wiejskich coraz bardziej zbliża się do obserwowanego w miastach. Świadczy o tym m.in. wzrost liczby rozwodów, późniejszy wiek kobiet decydujących się na urodzenie pierwszego dziecka, jak również spadek liczby urodzeń oraz wzrost liczby urodzeń pozamałżeńskich.
Mniej rolników na wsi
Na obszarach wiejskich najwięcej osób pracowało w podmiotach prowadzących działalność przemysłową i budowlaną, prawie co trzeci pracujący na wsi był zatrudniony w podmiotach zajmujących się pozostałymi usługami, a co piąty w podmiotach zajmujących się handlem; naprawą pojazdów samochodowych; transportem i gospodarką magazynową; zakwaterowaniem i gastronomią; informacją i komunikacją.
Struktura pracujących według rodzajów działalności
Osoby pracujące w podmiotach związanych z rolnictwem, leśnictwem, łowiectwem i rybactwem stanowiły 4,2% ogółu pracujących i w porównaniu latami poprzednimi ich odsetek zmniejszył się.
Gospodarstwa rolne i produkcja rolna na wsi
W Polsce jest 1,4 mln gospodarstw rolnych o łącznej powierzchni 16,4 mln ha stanowiącej 56,5% powierzchni obszarów wiejskich. Spośród ogółu gospodarstw rolnych co drugie miało powierzchnię 1–5 ha. W dalszym ciągu utrzymywało się znaczne zróżnicowanie regionalne struktury obszarowej gospodarstw rolnych.
Struktura gospodarstw rolnych wg wielkości
Gospodarstwa najmniejsze obszarowo charakterystyczne były dla województw południowo-wschodnich (małopolskiego, podkarpackiego i śląskiego), a największe dla województw zlokalizowanych w północnej i północno-zachodniej części kraju (wielkopolskiego, zachodniopomorskiego i warmińsko-mazurskiego). Natomiast w skali kraju największą produkcją rolniczą, zarówno roślinną jak i zwierzęcą, wyróżniały się województwa wielkopolskie i mazowieckie.
Miliardy z Unii Europejskiej dla polskiej wsi
W latach 2004–2019 polska wieś uzyskała z budżetu unijnego ponad 56,5 mld euro z tytułu refundacji wydatków przeznaczonych między innymi na realizację wsparcia bezpośredniego (34,6 mld euro) i politykę rozwoju obszarów wiejskich (16 mld euro).
W ciągu 16 lat Unia Europejska sfinansowała wsparcie w formie dopłat bezpośrednich, inwestycji w rolnictwie i na obszarach wiejskich, które w przeliczeniu na jednego mieszkańca wsi w Polsce wyniosło 3700 euro.
Kwota zrealizowanych płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego według podregionów w Kampanii 2018
Od momentu uzyskania członkostwa w Unii Europejskiej, polska wieś, oprócz wsparcia w ramach Wspólnej Polityki Rolnej, korzysta również z pomocy Europejskiej Polityki Spójności oraz Wspólnej Polityki Rybołówstwa.
Mniejsze znaczenie rolnictwa w PKB
Pomimo wzrostu dofinansowania produkcji rolniczej w analizowanych latach odnotowano spadek udziału rolnictwa, leśnictwa, łowiectwa i rybactwa w generowaniu produktu krajowego brutto. Jednym z powodów tej sytuacji jest m.in. coraz większe znaczenie działalności pozarolniczej na obszarach wiejskich wspieranej m.in. przez system wdrażania funduszy unijnych, który kładzie duży nacisk na dywersyfikację działalności i podnoszenie jakości życia na obszarach wiejskich
