Wzrost cen w Polsce? Co Wy wiecie o wysokiej inflacji…

Jak poinformował GUS w zeszłym tygodniu ceny towarów i usług konsumpcyjnych (według szybkiego szacunku) w kwietniu 2021 r. w porównaniu z analogicznym miesiącem 2020 r. wzrosły o 4,3%.

Podane dane to najwyższy odczyt wskaźnika inflacji od marca 2020 r. – czyli od 13 miesięcy – kiedy ceny wzrosły o 4,6 proc. w ujęciu rocznym.

Zmiany ceny towarów i usług konsumpcyjnych* w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego (w %)

Co to jest inflacja?

Inflacja to zjawisko długotrwałego wzrostu średniego poziomu cen w gospodarce, którego skutkiem jest spadek siły nabywczej pieniądza – inaczej można powiedzieć, ceny rosną, a pieniądze tracą wartość. Inflacja występuje w każdej gospodarce, a wielu, nawet wybitnych ekonomistów twierdzi, że kilkuprocentowa inflacja jest dla gospodarek zdrowa i prowadzi do ich rozwoju.

Polityka pieniężna i cel inflacyjny NBP

Narodowy Bank Polski realizuje założenia polityki pieniężnej stanowione przez Radę Polityki Pieniężnej. Podstawowym zadaniem polityki pieniężnej jest utrzymywanie stabilnego poziomu cen.

Od 1999 r. NBP stosuje strategię bezpośredniego celu inflacyjnego. Od początku 2004 r. ciągły cel inflacyjny wynosi 2,5 proc. z możliwością odchylenia do 1 punktu procentowego w górę lub w dół. Oznacza to, że roczny wskaźnik CPI (wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych) powinien w każdym miesiącu znajdować się jak najbliżej 2,5 proc.

Najwyższa inflacja w historii: Węgry 1946 rok

W połowie 1946 roku Węgry doświadczyły największej inflacji we współczesnej historii. W szczytowym momencie, ceny dóbr rosły średnio co 15 godzin. Dzienna stopa inflacji przewyższała 200 procent. Jeszcze w 1944 roku najwyższym znajdującym się w obiegu nominałem było 1000 pengő. Pod koniec 1945 roku było to już 10 mln pengő, a w połowie 1946 – 100 trylionów pengő. Do płatności podatkowych i pocztowych stworzono wówczas specjalną walutę – adópengő, czyli pengő podatkowy. Jej aktualną wartość podawano codziennie w komunikacie radiowym.

W sierpniu 1946 roku wprowadzono forinta, nową walutę, forinta, która zastąpiła pengő. Astronomiczne ceny przestały rosnąć i, ku zdziwieniu wszystkich, nastała trwała stabilność cen. Ta nagła zmiana była tak niesłychana, że do dziś wielu ekonomistów postrzega ją jako cud finansowy i gospodarczy. Jak mogło dojść do tak fantastycznego spadku inflacji? Według większości historyków, spadek inflacji był możliwy, bo w 1946 węgierski rząd po prostu utracił kontrolę nad gospodarką.

Rekordowe wzrosty cen w Polsce – 1923 r. i 1990 r.

Hiperinflacja** jest zjawiskiem bardzo szkodliwym dla gospodarki i jej rozwoju. Zwykle towarzyszą jej kryzysy finansów państwa i szereg nierównowag makroekonomicznych (deficyt budżetowy, utrata wartości przez lokalną walutę, wysokie bezrobocie, wstrzymywanie inwestycji). W XX wieku hiperinflacja dwukrotnie dotknęła Polskę.

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. i wprowadzeniu waluty „marka polska” pojawiły się trudności gospodarcze, a deficyt budżetowy ratowano dodrukiem pieniędzy, czego efektem była hiperinflacja. Jej kulminacja przypadła na 1923 r., a zakończyła ją reforma walutowa Władysława Grabskiego z 1924 r. Brak jest wiarygodnego oszacowania poziomu hiperinflacji z tego okresu, ale punktem odniesienia może być kurs tej waluty do dolara amerykańskiego, który wzrósł z 9 marek w 1919 r. do 6 375 000 marek w 1923 r. Perturbacji gospodarczych doświadczyła wtedy nie tylko Polska, lecz większość krajów na świecie, a kulminacją był wielki światowy kryzys gospodarczy pod koniec lat dwudziestych ubiegłego wieku.

Roczne wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych od 1950 roku

Na przełomie lat 80. i 90. ostatecznie załamała się gospodarka PRL i ówczesne władze drukowały pieniądze, aby łatać budżet. W 1989 r. inflacja wyniosła 251,1% (1988=100), a w październiku 1989 r. ceny wzrosły o 54,8% w stosunku do września 1989 r. Na początku transformacji systemowej, w styczniu 1990 r. odnotowano miesięczny wzrost cen o 79,6%, a wskaźnik dla całego roku wyniósł 685,8 (1989=100).

Jej końcem było wdrożenie planu Balcerowicza, który zakładał m.in. denominację złotówki. Plan Balcerowicza obejmował również zakaz finansowania deficytu budżetowego poprzez dodruk tak zwanych pustych pieniędzy.

Jakie są skutki wysokiej inflacji?

Konsekwencje hiperinflacji są dotkliwie odczuwane przez całe społeczeństwo, bowiem w jej wyniku następuje powszechne zubożenie. Dochody osobiste osiągają coraz niższą realną wartość, czyli za taki sam bieżący dochód konsumenci mogą kupować coraz mniej towarów i usług. Skutki galopującego wzrostu cen odczuwają także dotkliwie osoby, których podstawowym źródłem utrzymania są świadczenia społeczne (emerytury, renty, zasiłki), bowiem wypłaty takie są zwykle waloryzowanie z opóźnieniem w stosunku do utraty wartości i nie rekompensują jej w pełni.

Następuje również spadek wartości oszczędności ludności. Obroną przed hiperinflacją są próby lokowania pieniędzy w dobra potencjalnie nietracące wartości tak szybko jak inne. Są to np. inwestycje w zakup złota, dzieł sztuki czy nieruchomości. Z obawy przed utratą wartości, ale jednocześnie w nadziei na wzrost ich cen, w okresie hiperinflacji ustaje obrót takimi dobrami.

**hiperinflacja – umownie to miesięczny wzrost cen przekraczający 50% (choć niektórzy ekonomiści za granicę przyjmują wzrost na poziomie 100%).