Powietrze w Polsce jest jednym z najbardziej zanieczyszczonych w porównaniu do pozostałych krajów Unii Europejskiej, biorąc pod uwagę najbardziej szkodliwe dla zdrowia substancje mierzone w powietrzu atmosferycznym.
Zanieczyszczenia powietrza niosą ze sobą poważne skutki zdrowotne oraz ekonomiczne. W Europie ekspozycja na pył zawieszony zmniejsza średnią długość życia każdego człowieka średnio o prawie 1 rok, głównie z powodu zwiększonego ryzyka chorób układu krążenia i układu oddechowego oraz raka płuc. Według badań Światowej Organizacji Zdrowia, przeprowadzonych w 25 miastach UE, oczekiwana długość życia w najbardziej zanieczyszczonych miastach może wzrosnąć nawet o około 22 miesiące, jeżeli długoterminowe stężenie PM2,5 zostanie zredukowane do rocznego poziomu według wytycznych WHO.
Wykorzystując innowacyjne technologie w zakresie transportu i ciepłownictwa w Unii Europejskiej, w latach 2018-2025 można by zredukować zewnętrzne koszty zdrowotne o 183 mld EUR, co stanowi odpowiednik 1,2 proc. przewidywanego PKB w 28 państwach członkowskich UE w 2018 r.
Polskie powietrze jest jednym z najbardziej zanieczyszczonych w Europie. Wiąże się to z zewnętrznymi kosztami zdrowotnymi szacowanymi na 111 mld PLN rocznie.
Kluczowe liczby
43 tys. przedwczesnych zgonów odnotowano w Polsce w 2019 r. ze względu na pył PM2,5.43 tys. przedwczesnych zgonów odnotowano w Polsce w 2019 r. ze względu na pył PM2,5.
1. miejsce zajęła Polska w 2017 r. pod względem przekroczenia średniorocznego stężenia benzo(a)pirenu w powietrzu w UE.
4,8 ng/m3 wyniosło stężenie benzo(a)pirenu w powietrzu w UE (poziom docelowy to 1 ng/m3 ).
96 proc. stref w Polsce podlegających ocenie jakości powietrza w 2018 r. miało przekroczone dopuszczalne stężenia benzo(a)pirenu.
4. miejsce zajęła Polska wśród wszystkich krajów UE w 2017 r. pod względem średniorocznego stężenia PM2,5 w powietrzu, które wyniosło 23 ug/m3 (dopuszczalny poziom to 25 µg/m3 ).
85 proc. stref w Polsce podlegających ocenie jakości powietrza w 2018 r. miało przekroczone dopuszczalne stężenia pyłu PM10.
Wyniki pomiarów przeprowadzonych w 2018 r. przez Krakowski Alarm Smogowy oraz w 2016 r. przez Akademię Górniczo-Hutniczą w Krakowie wskazują, że mniejsze miejscowości mogą być bardziej narażone na wysokie stężenia zanieczyszczeń powietrza niż duże miasta.
Charakterystyka polskiego smogu
Smog w Polsce występuje cyklicznie. W okresie grzewczym mierzymy się ze smogiem londyńskim (siarkowym), pojawiającym się w wyniku niepełnego spalania paliw do ogrzewania pomieszczeń. Z kolei latem w dużych miastach problem stanowi smog typu Los Angeles (smog fotochemiczny), który tworzy się przede wszystkim z tlenków azotu przy udziale promieniowania słonecznego i innych substancji. Źródłem tlenków azotu jest przede wszystkim transport drogowy, odpowiadający za 37 proc. emisji tych substancji. Do powstania smogu przyczyniają się warunki meteorologiczne, jak również ukształtowanie terenu i zabudowa, co w efekcie zmniejsza cyrkulację. Powietrze w Polsce jest jednym z najbardziej zanieczyszczonych w Europie. Wedle danych Światowej Organizacji Zdrowia, spośród 50 najbardziej zanieczyszczonych w UE, 37 leży w Polsce.
Udział istotnych sektorów w emisji PM10 w Polsce w 2017 r. (w proc.)
Głównym źródłem emisji pyłów zawieszonych jest niska emisja, pochodząca przede wszystkim ze spalania węgla i drewna, a czasem także śmieci w gospodarstwach domowych. Procesy te odpowiadają za niemal połowę emisji pyłu PM2,5 i PM10. Spośród sektorów gospodarki największymi źródłami emisji pyłów zawieszonych są: przemysł, z którego pochodzi ponad 20 proc. emisji PM2,5 i niecałe 14 proc. emisji PM10 oraz transport drogowy, odpowiadający za 10 proc. emisji PM2,5 i 8 proc. emisji PM10. Istotnym źródłem emisji pyłów PM10 można jest również rolnictwo (12 proc.). Pozostałymi wysoce emisyjnymi sektorami są przede wszystkim: procesy produkcyjne, wydobycie i dystrybucja paliw kopalnych, procesy spalania w sektorze produkcji i energii czy zagospodarowanie odpadów.
Źródło: Polski Instytut Ekonomiczny, Smog w Polsce i jego konsekwencje. Warszawa, grudzień 2019 r. Autorzy: Łukasz Adamkiewicz, Natalia Matyasik Współpraca: Maja Trojanowska Redakcja: Jakub Nowak, Małgorzata Wieteska
