W Polsce istnieje tendencja do wąskiego rozumienia pojęcia „przemocy”, głównie jako przemocy fizycznej (prawie 20% badanych respondentów utożsamia przemoc tylko z widocznymi śladami na ciele ofiary – wg Ogólnopolskiego badanie ankietowe, zrealizowanego na zlecenie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej)*.
Definicja przemocy
Po uświadomieniu badanym istnienia różnych form przemocy, najczęściej wskazywaną formą była przemoc psychiczna. Przemoc traktowana jest jako coś złego i spotyka się ze społecznym potępieniem. Nazwanie przemocą niektórych działań jest jednoznaczne z potępieniem ich i z potrzebą przeciwdziałania. Jednocześnie, występuje tendencja do ograniczania zakresu definicyjnego słowa „przemoc”.
Na przykład, w kontekście przemocy wobec dzieci, mechanizm ten widać, gdy słowo „przemoc” zostaje zastąpione słowem „lanie”. Z badania wynika także, że przejawy przemocy psychicznej oraz seksualnej nie były traktowane jako przemoc, dopóki ich tak nie nazwano w badaniu. Bez tej wiedzy, w pierwszej części badania (stereotypy) respondenci uznawali za przemoc tylko przemoc fizyczną.
Przemoc w Polsce – dane policji**
Sprawca i ofiara
Negatywnie odbierani są sprawcy wszelkiego rodzaju przemocy. Badanie uwidoczniło jednak wyraźną tendencję do przerzucania winy na ofiarę. Prawie 24% uważa, że do przemocy by nie dochodziło, gdyby nie prowokacje ze strony partnera, przekładając tym samym odpowiedzialność za jej stosowanie ze sprawcy na ofiarę. Jednocześnie, ponad 80% osób nie podziela opinii, że istnieją okoliczności, które mogą usprawiedliwić przemoc.
Odsetek osób zgadzających się i niezgadzających się z przekonaniem „Sprawca przestanie stosować przemoc, gdy trafi na właściwego partnera, który nie będzie go prowokować”
Przemoc wobec dzieci
Większość osób badanych dostrzega problem przemocy wobec dzieci. Istnieje mniejsza tolerancja wobec przemocy psychicznej niż fizycznej (karanie dzieci laniem popiera 26% osób badanych). Badania pokazały całkowity brak tolerancji dla dwóch form przemocy wobec dzieci: pozbawianie ich posiłku oraz przemoc seksualną. Możliwym wytłumaczeniem tego wyniku jest społeczne napiętnowanie tych zjawisk m.in. poprzez medialne nagłaśnianie przypadków pedofilii, czy akcje społeczne dożywiania dzieci.
Przemoc wobec kobiet
Pośredni i bezpośredni świadkowie przemocy częściej deklarowali wiedzę o przypadkach przemocy wobec kobiet niż wobec mężczyzn. Świadkowie przemocy najczęściej stykali się z przypadkami przemocy psychicznej wobec osób dorosłych, lub sami jej doświadczali.
Świadkowie przemocy
Istotnie częściej o przypadkach przemocy wobec dorosłych wiedzą osoby mieszkające w miastach i posiadające wyższe wykształcenie. Zdecydowanie rzadziej o przemocy wobec dorosłych mówią osoby mieszkające na wsi i te posiadające wykształcenie podstawowe.
Przemoc w rodzinie, zarówno wobec osób dorosłych, jak i dzieci ma miejsce najczęściej w gospodarstwach domowych niewyróżniających się negatywnie sytuacją materialną, ani pozycją społeczno-zawodową jego członków. Obraz, jaki wyłania się z badania to dość duża podatność tzw. „typowych” rodzin na zdarzenia przemocy. Sprawcami przemocy w rodzinie są najczęściej osoby najbliższe – w przypadku osób dorosłych małżonkowie i partnerzy, w odniesieniu do dzieci – rodzice.
Przemoc w rodzinie, dane za rok 2019
| Ogólna liczba ofiar przemocy | 88 032 |
| Liczba ofiar – kobiet | 65 195 |
| Liczba ofiar – mężczyzn | 10 676 |
| Liczba ofiar – małoletnich | 12 161 |
| Ogólna liczba osób podejrzewanych o przemoc | 74 910 |
| Liczba podejrzewanych sprawców – kobiet | 6 448 |
| Liczba podejrzewanych sprawców – mężczyzn | 68 148 |
| Liczba podejrzewanych sprawców – nieletnich | 314 |
| Ogólna liczba podejrzewanych sprawców będących pod wpływem alkoholu | 42 583 |
| Podejrzewani sprawcy pod wpływem alkoholu – kobiety | 2 126 |
| Podejrzewani sprawcy pod wpływem alkoholu – mężczyźni | 40 435 |
| Podejrzewani sprawcy pod wpływem alkoholu – nieletni | 22 |
| Liczba dzieci umieszczonych w nie zagrażającym im miejscu (np. rodzina zastępcza, placówka opiekuńcza) | 309 |
*Wyniki badań: WYG PSDB dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej (2014 r.) w ramach Projektu pn. „Rodzina polska wolna od Przemocy” dla Programu Operacyjnego PL 14 „Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie i przemocy ze względu na płeć”, współfinansowanego ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata 2009-2014.
**UWAGA: Od 2012 roku zmienił i się system rejestracji statystycznej w związku z przemocą domową. Od tego roku dane dotyczą działań podjętych w procedurze „Niebieskie Karty” wyłącznie przez Policję (bez danych z działalności innych, upoważnionych do zwalczania przemocy domowej, podmiotów pozapolicyjnych).
