Sytuacja demograficzna Polski przebiegała w I półroczu 2021 r. pod wpływem III fali pandemii wywołanej wirusem SARS-CoV-2 . Na jej kształt największy wpływ miała najwyższa od kilkudziesięciu lat liczba zgonów.
Umieralność w I półroczu 2021 r.
Liczba zgonów w I półroczu 2021 r. przekroczyła o ponad 70 tys. średnioroczną wartość z ostatnich 15 lat (271 tys. do 199 tys.), natomiast współczynnik zgonów na 100 tys. ludności osiągnął wartość wyższą o ponad 30 w stosunku do I półrocza 2020 r.
Współczynnik zgonów na 100 tys. ludności według województw
W I półroczu 2021 r. zmarło 270 662 osób – wzrost liczby zgonów w stosunku do I półrocza 2020 r. wyniósł ponad 62 tys. Najwyższe natężenie zgonów zanotowano na przełomie marca i kwietnia 2021 r.- zarejestrowano ich o ok. 70% więcej niż w analogicznym okresie roku poprzedniego. Szczególnie krytyczne okazały się tygodnie przypadające na dni od 29 marca do 11 kwietnia (tj. 13 i 14 tydzień roku), w których odnotowano po blisko 14 tys. zgonów. Średnia tygodniowa w I połowie 2021 r. wyniosła ponad 10 tys., natomiast w I połowie 2020 r.– nieco ponad 8 tys. zgonów.
Zgony według tygodni w I półroczu 2020 i 2021 r. oraz średnia 2010-2019
Analiza danych o zgonach w I półroczu 2020 i 2021 według struktury wieku wskazuje wzrost liczby zgonów niemal we wszystkich grupach wieku. Spadek natężenia umieralności odnotowano jedynie w grupie wieku 5-9 lat, gdzie w I półroczu współczynnik zgonów na 100 tys. ludności wyniósł 7,4 (rok wcześniej jego wartość wynosiła 8). Największe wzrosty – około 40% – odnotowano wśród osób w grupie wieku 70-79 lat. W pozostałych grupach dynamika wzrostu kształtowała się na poziomie od nieco ponad 4% w grupie 0-4 lata oraz w grupie 20-24 lata do blisko 30% w grupie 80-84 lata.
Zgony według wieku w I półroczu 2020 i 2021
Natężenie umieralności jest zróżnicowane w zależności od płci i wieku. Począwszy od najmłodszych grup wieku ludności wyraźnie zauważalna jest nadumieralność mężczyzn, tj. współczynniki zgonów dla mężczyzn są wyższe niż dla kobiet. W najmłodszej grupie wieku (0-4 lata) dysproporcje w wielkości współczynników są jeszcze niewielkie (ok. 89 zgonów chłopców i ok. 63 zgonów dziewczynek na 100 tys. ludności danej płci), ale w grupie wieku około 20–44 lata stają się 3-krotnie wyższe dla mężczyzn, w tym w grupie 25–29 lat dysproporcja zwiększa się 3 i pół krotnie (116 do 34).
Wraz ze wzrostem wieku rośnie również natężenie liczby zgonów – a w najstarszych rocznikach rośnie wręcz lawinowo. Wyrównują się także wielkości współczynników dla płci – na każde 100 tys. mężczyzn w wieku 90 lat i więcej w I połowie 2021 r. zmarło ponad 28,5 tys., a wśród kobiet – ponad 24,5 tys.
Zgony według przyczyn – dane wstępne
Główną przyczyną wzrostu liczby zgonów w Polsce w I połowie 2021 r. była trwająca od 2020 r. pandemia SARS-CoV-2, której III fala osiągnęła swój szczyt na przełomie marca i kwietnia. W I połowie 2020 r. z powodu COVID-19 zmarło w Polsce 1,5 tys. osób, co stanowiło niespełna 1% wszystkich zgonów. W I połowie 2021 r. liczba zgonów z powodu koronawirusa zwiększyła się prawie 37-krotnie, osiągając poziom 58 tys.
Zgony według przyczyn
Zmiany w umieralności pozostają w ścisłym związku ze zmianami w strukturze przyczyn zgonów. Według wstępnych danych o zgonach za I półrocze 2021 r. głównymi przyczynami zgonów były choroby układu krążenia i choroby nowotworowe, ale obie grupy odpowiadały już jedynie za nieco ponad połowę wszystkich zgonów. W stosunku do I półrocza 2020 r. udział ten obniżył się o prawie 13%. Spadki obserwujemy niemal we wszystkich klasach przyczyn zgonów. Zmiany te są pochodną pandemii, w wyniku której w I połowie 2021 r. zmarło w Polsce ponad 58 tys. osób, co oznacza, że zgony z powodu COVID-19 stanowiły blisko 22% wszystkich zgonów.
